راه “آلمانی شدن” آسان نیست. شرط اول این است که هر فرد هشت سال در آلمان زندگی کند. شرایط دیگری هم وجود دارد تا کسی بتواند تابعیت این کشور را بدست بیاورد. در حال حاضر ۳ / ۱۵ میلیون نفر با پیشینه‌ی مهاجرتی در آلمان زندگی می‌کنند، یعنی حدود ۶ / ۱۸٪ از کل جمعیت ۸۲ میلیونی این کشور. اکثر قریب به اتفاق – حدود ۹۶ ٪- این افراد در مناطق قدیمی آلمان و عمدتاّ شهر های بزرگ مثل برلین، اشتوتگارت و فرانکفورت ساکن‌اند و تنها ۴ ٪ -حدود ۶۰۰ هزار نفر- در آلمان شرقی سابق زندگی می‌کنند.
نزدیک به نیمی از خارجی‌های آلمان – ۳ / ۷ میلیون نفر- هنوز تبعه‌ی این کشور نشده‌اند. در این میان حدود یک‌چهارم از آنها کسانی هستند که در آلمان متولد شده‌اند. بر اساس آمار منتشره، از هر سه کودک زیر پنج سال در سراسر آلمان، یکی دارای پیشینه‌ی مهاجرتی است. ملیت مهاجران حدود ۶۲ ٪ مهاجران را اتباع کشورهای اروپایی تشکیل می‌دهند. ترکیه با ۲ / ۱۴ ، روســــیه ۴ / ۹ و لهستان با ۹ / ۶ درصد، بیشترین تعداد مهاجران آلمانی را تشکیل می‌دهند. ده درصد مهاجران حتا تحصیلات ابتدایی را هم تمام نکرده‌اند آمار و ارقام رسمی نشان می‌دهند که مهاجران در مقایسه با افراد آلمانی، از سطح سواد پائین‌تر و مهارت‌های شغلی محدودتری برخوردارند.
میزان بی‌کاری در بین آنها بیشتر است و بسیاری از آنها فاقد هرگونه مهارت لازم برای امرار‌معاش هستند. در مقابل تعداد مهاجرین کارگر، نسبت به آلمانی‌های کارگر، دو برابر است. طبیعتاً تعداد کارمندان خارجی در آلمان کمتر است. آنها عمدتاً در بخش صنعت و بازرگانی فعال‌اند یا هتل و رستوران دارند. روند نزولی اهدای تابعیت با وجودی که تعداد مهاجران از دهه‌ی ۱۹۵۰ تا کنون در برخی برهه‌های زمانی – مثل موج ورود کارگران در دهه‌ی ۱۹۶۰، یا هجوم حدود یک میلیون لهستانی در دهه‌ی ۱۹۸۰ و هجوم روس‌ها پس از ویرانی دیوار برلین – به شدت رشد داشته‌است، اما طبق آمار رسمی، تعداد تابعیت‌های صادر شده برای مهاجران، در سال‌های اخیر افت معناداری داشته است.
در سال ۲۰۰۶ بالغ بر ۱۲۴ هزار و ۸۳۲ خارجی، موفق به دریافت تابعیت کشور آلمان شده‌اند که ۵ / ۶ درصد بیشتر از سال قبل از آن بوده است. این نخستین بار در طول پنج سال گذشته است که آمار افزایش می‌یابد. در سال ۲۰۰۶ هم، مثل گذشته، بالاترین تعداد در اختیار ترک‌هاست: ۳۳ هزارو ۵۰۰ نفر. مقام دوم را صربستان و مونته‌نگرو، با ۱۲ هزارو ۶۰۰ و لهستان، با شش هزار و ۹۴۰ نفر در اختیار دارند. ایران هم، با سه هزار و ۶۷۰ نفر تبعه در این سال، در رتبه‌ی هشتم این جدول قرار دارد. راه پر پیچ‌وخم هنوز آزمون خاصی برای دریافت تابعیت آلمان وجود ندارد. البته داوطلبین موانع بسیاری در راه دارند. مهمترین شرط گرفتن تابعیت، این است که فرد داوطلب هشت سال پیوسته، در آلمان زندگی کرده باشد. در طول این هشت سال، سفرهای حداکثر شش ماهه به خارج از آلمان بلامانع است. البته این زمان برای کسانی که در دوره‌های آموزشی شرکت کنند به یک سال کاهش می‌یابد. این دوره‌ها، شامل ۶۰۰ ساعت، آموزش زبان و۳۰ ساعت آموزش مبانی حقوقی و اجتماعی آلمان می‌شوند. داوطلب باید خرج خود و خانواده‌ی خود را تأمین کند فرد متقاضی باید از پس مخارج خود و افراد تحت تکفل خود بربیاید. در این مدت نباید هیچ‌گونه کمک‌معاش دولتی دریافت شود. البته افراد زیر ۲۳ سال از این قانون مستثنا هستند. آشنایی به زبان آلمانی ضروری است تسلط به زبان آلمانی ضروری است. این تسلط از طریق ارائه‌ی مدرک مربوط یا به پایان رساندن موفقیت‌آمیز یک دوره‌ی زبان سنجیده می‌شود. در صورت عدم وجود موارد فوق، کسب نمره‌ی قبولی در یک آزمون زبان ضروری است. اطلاعات زبانی باید به حدی باشد که فرد بتواند آلمانی صحبت کند، دایره‌ی لغات قابل‌قبولی داشته باشد و قادر به خواندن و درک متون آلمانی باشد. محکومیت‌های قضایی سنگین مانع دریافت تابعیت اگر فرد متقاضی پیش از ارائه‌ی درخواست تابعیت، سابقه‌ی محکومیت قضایی سنگین داشته باشد، با درخواست او موافقت نخواهد شد. تخلف‌های نوجوانان، جرایم مالی که مدت حبس برای آنها، حداکثر۱۸۰ روز باشد و حبس تعلیقی تا حداکثر شش ماه جزء این قانون به حساب نمی‌آیند. علاوه براین‌ها، اقامت فرد متقاضی پس از دریافت تابعیت هم، باید موجه باشد. به این معنی که وضعیت کار و زندگی باید برای سال‌های بعد هم روشن باشد. البته قانون‌گذار، افراد دارای تابعیت کشورهای اتحادیه‌ی اروپا، ایسلند، لیختن‌اشتاین و سوئیس را از این قانون معاف کرده است. کسانی که اجازه‌ی اقامت در یکی از کشورهای اتحادیه‌ی اروپا را داشته باشند، نیز مشمول این قانون نمی‌شوند. کسانی که اجازه‌ی سکونت در آلمان را داشته باشند، هم از این قانون مستثنا شده‌اند. اجازه‌ی سکونت در واقع اجازه‌ی اقامتی است که محدودیت زمانی ندارد. همچنین این اجازه‌ی سکونت نمی‌تواند محدود به زمان تحصیل یا فرار از شرایط جنگ باشد. به رسمیت شناختن قانون اساسی کسی که تقاضای دریافت تابعیت کشور آلمان را دارد، باید این کشور را به عنوان یک کشور دموکرات آزاد بپذیرد و به اصول و مبانی آن اعتقاد داشته باشد و حق ندارد فعالیتی انجام دهد که در نهایت بر ضد نهادهای قانونی یا منافع کشور آلمان تمام شود. سوابق شخص در موارد فوق از نهاد حراست از قانون اساسی استعلام می‌شوند. هر فرد برای دریافت تابعیت آلمان باید تابعیت قبلی خود را واگذار کند. دارنده‌ی تمام شرایط فوق، “حق” دریافت تابعیت آلمان را خواهد داشت در صورت داشتن تمام شرایط فوق، “حق” داشتن تابعیت آلمانی برای فرد احراز می‌شود. اما با نداشتن یک یا چند شرط هم می‌توان “آلمانی” شد. این‌جاست که صحبت از تابعیت “مشروط” به میان می‌آید. یعنی زمانی که نمایندگان دوایر دولتی بر اساس شرایط خاص تصمیم‌گیری می‌کنند. در چنین شرایطی امکان موفقیت تقاضای کسی که به‌طور موقت کمک‌معاش دولتی – مثلاً برای پولی که برای فرزندان پرداخت می‌شود – دریافت می‌کند وجود دارد، البته در صورتی‌که دولت اطمینان حاصل کند که فرد به زودی قادر به تأمین معاش خود و خانواده‌ی خود خواهد بود. تشریفات قانونی اخذ تابعیت هم می‌توانند در موارد خاص تغییرات مختصری کنند. مثلاً خارجی‌های مقیم آلمان یا آوارگان می‌توانند با اقامت کمتر از هشت سال، تابعیت آلمان را بدست بیاورند. کودکان و همسر متقاضیان هم می‌توانند تبعه‌ی آلمان شوند، حتا اگر کمتر از هشت سال در این کشور اقامت داشته باشند. این زمان هشت ساله برای هر کدام از آنها متفاوت است. با ازدواج هم می‌توان تبعه شد همسر هر شهروند آلمانی حق دریافت تابعیت آلمان را دارد. گرچه این نوع تابعیت نیز مشمول شرایط خاصی است. زمان اقامت همسران برای دریافت تابعیت، سه سال است. تسلط به زبان هم –هرقدر مختصر- باید احراز شود. بیشترین تعداد خارجیانی که با حداقل هشت سال اقامت در آلمان، با درخواست تابعیت‌شان موافقت شد، ۸۰ هزار نفر و در سال ۲۰۰۴ بودند. از این تعداد ۲۰ هزار نفر، همسر و کودکان افراد تبعه‌ی آلمان بودند. هزینه‌ی درخواست تابعیت آلمان، ۲۲۵ یورو است. که البته تخفیف یک بخش یا تمام آن نیز قابل درخواست است. شاید وجود همین شرایط نه چندان آسان، تعداد تقاضاهای موفق برای دریافت تابعیت را، در سال‌های اخیر کاهش داده است.
